Làng nghề truyền thống tìm lối vượt khó trong năm 2024

Làng nghề truyền thống từ lâu đã đóng một vai trò quan trọng trong nền kinh tế và văn hóa Việt Nam. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, nhiều làng nghề đang phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức khiến cho hoạt động sản xuất kinh doanh gặp rất nhiều trắc trở. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng khó khăn này là do nhiều yếu tố, trong đó có sự thay đổi trong nhu cầu của người tiêu dùng, sự cạnh tranh từ các sản phẩm công nghiệp giá rẻ và sự thiếu đổi mới trong các sản phẩm truyền thống.

Bài viết này của LangngheVN sẽ đưa ra một cái nhìn tổng quan về những khó khăn mà làng nghề truyền thống đang phải đối mặt, đồng thời thảo luận về một số giải pháp khả thi để giúp các làng nghề này vượt qua khó khăn, tiếp tục phát huy giá trị trong tương lai

Khó khăn của làng nghề truyền thống

Thị trường tiêu thụ sụt giảm

Một trong những thách thức lớn nhất mà các làng nghề truyền thống đang phải đối mặt là sự sụt giảm về thị trường tiêu thụ sản phẩm. Tình hình chiến tranh, suy thoái kinh tế và thắt chặt chi tiêu của người tiêu dùng đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến lượng đơn hàng và doanh số bán hàng của các làng nghề.

“Trước đây, đơn hàng của chúng tôi đến từ nhiều quốc gia trên thế giới, nhưng giờ đây thì những đơn đặt hàng lớn đó đã biến mất. Khách hàng giờ đây cũng chi tiêu ít hơn, họ thận trọng hơn trong việc mua sắm các sản phẩm thủ công mỹ nghệ,” ông Nguyễn Văn Bình, chủ xưởng mây tre đan ở Phú Vinh cho biết.

Chi phí sản xuất tăng cao

Bên cạnh sự sụt giảm về thị trường tiêu thụ, các làng nghề truyền thống cũng phải đối mặt với việc chi phí sản xuất ngày càng tăng cao. Giá cả nguyên vật liệu, chi phí năng lượng, nhân công… đều gia tăng, khiến lợi nhuận của các làng nghề bị thu hẹp đáng kể.

“Trước đây, chúng tôi có thể mua nguyên liệu với giá rẻ từ khu vực miền núi, nhưng giờ đây những nguồn cung cấp này cũng đã bị ảnh hưởng. Chúng tôi phải tìm các nguồn nguyên liệu khác với giá cao hơn, điều này đã làm tăng chi phí sản xuất lên rất nhiều,” chị Lê Thị Hoa, một nghệ nhân làng gốm Bát Tràng chia sẻ.

Cạnh tranh gay gắt từ sản phẩm công nghiệp

Ngoài những khó khăn về thị trường và chi phí, các làng nghề truyền thống cũng phải đối mặt với sự cạnh tranh ngày càng gay gắt từ các sản phẩm công nghiệp. Những sản phẩm công nghiệp thường có giá thành rẻ hơn, chất lượng ổn định và được sản xuất với số lượng lớn, khiến các sản phẩm thủ công truyền thống trở nên kém cạnh tranh.

“Khách hàng ngày nay thích những sản phẩm có giá rẻ, đồng nhất về chất lượng và được sản xuất với số lượng lớn. Điều này đã ảnh hưởng rất lớn đến các làng nghề truyền thống của chúng tôi, vì chúng tôi không thể sản xuất với quy mô lớn như vậy và giá thành cũng cao hơn,” ông Trần Văn Tài, một nghệ nhân làng Nghĩa Trai chuyên sản xuất đồ gỗ, chia sẻ.

Giải pháp vượt khó

Bên cạnh những khó khăn, các làng nghề truyền thống ở Việt Nam vẫn kiên cường tìm kiếm các giải pháp để vượt qua thách thức, duy trì và phát triển nghề truyền thống. Một số giải pháp đã mang lại kết quả tích cực như:

Thôn Nhị Khê – Sử dụng gỗ bình dân và bán trên sàn thương mại điện tử

Thôn Nhị Khê, xã Đại Đồng, huyện Sóc Sơn (Hà Nội) nổi tiếng với làng nghề gỗ truyền thống. Trong bối cảnh khó khăn hiện nay, các nghệ nhân ở đây đã chủ động tìm ra giải pháp. Thay vì sử dụng gỗ quý hiếm như trước, họ đã chuyển sang sử dụng các loại gỗ bình dân, dễ tìm và giá cả hợp lý hơn.

Bên cạnh đó, các nghệ nhân ở Nhị Khê cũng đã tích cực bán sản phẩm trên các sàn thương mại điện tử. Nhờ đó, họ có thể tiếp cận được với một số lượng lớn khách hàng, kể cả trong và ngoài nước, mở rộng được thị trường tiêu thụ.

“Trước đây, chúng tôi chủ yếu bán hàng tại chợ hoặc các cửa hàng truyền thống. Nhưng giờ đây, chúng tôi đã mở rộng sang bán hàng trực tuyến và điều này đã mang lại hiệu quả rất tích cực. Chúng tôi có thể tiếp cận được với nhiều khách hàng hơn và tiết kiệm được chi phí bán hàng,” ông Phạm Văn Thắng, một nghệ nhân ở Nhị Khê, chia sẻ.

Làng nghề mây tre đan Phú Vinh – Thiết kế và sản xuất sản phẩm đáp ứng nhu cầu trong nước

Làng nghề mây tre đan Phú Vinh, tỉnh Hưng Yên cũng đã chủ động tìm ra các giải pháp để vượt qua khó khăn. Thay vì chỉ tập trung vào xuất khẩu như trước, các nghệ nhân ở đây đã chú trọng hơn vào việc thiết kế và sản xuất các sản phẩm đáp ứng nhu cầu tiêu dùng trong nước.

“Trước đây, chúng tôi chủ yếu sản xuất các sản phẩm theo đơn đặt hàng của khách nước ngoài. Nhưng giờ đây, chúng tôi đã thay đổi chiến lược, tập trung vào việc phát triển các sản phẩm có thiết kế đẹp, đáp ứng nhu cầu của thị trường trong nước. Điều này đã giúp chúng tôi có thể duy trì được hoạt động sản xuất và kinh doanh trong giai đoạn khó khăn này,” ông Nguyễn Văn Bình, chủ xưởng mây tre đan Phú Vinh chia sẻ.

Các làng nghề truyền thống khác – Tìm kiếm thị trường nội địa, ứng dụng công nghệ và đa dạng hóa sản phẩm

Ngoài những giải pháp trên, nhiều làng nghề truyền thống khác cũng đang chủ động tìm kiếm các cách tiếp cận mới để vượt qua khó khăn. Một số giải pháp được áp dụng bao gồm:

• Tập trung phát triển thị trường nội địa: Các làng nghề đang chú trọng hơn vào việc tiếp cận và phát triển thị trường tiêu dùng trong nước, thông qua việc thiết kế sản phẩm phù hợp, tăng cường quảng bá và xây dựng kênh phân phối hiệu quả.
• Ứng dụng công nghệ trong sản xuất và tiếp thị: Các làng nghề đang tích cực ứng dụng các công nghệ mới như công nghệ số, internet, truyền thông xã hội… để nâng cao hiệu quả sản xuất, tiếp cận khách hàng và mở rộng thị trường.
• Đa dạng hóa sản phẩm: Thay vì chỉ tập trung vào một số mặt hàng truyền thống, các làng nghề đang chú trọng đến việc đa dạng hóa sản phẩm, kết hợp giữa những sản phẩm truyền thống với các thiết kế mới lạ, hiện đại để đáp ứng nhu cầu đa dạng của thị trường.

Hỗ trợ từ thành phố Hà Nội

Bên cạnh những giải pháp tự thân của các làng nghề, thành phố Hà Nội cũng đang triển khai nhiều chính sách và dự án hỗ trợ nhằm giúp các làng nghề truyền thống vượt qua khó khăn và phát triển bền vững.

Tiêu biểu là việc Hà Nội hợp tác với Hội đồng Thủ công thế giới (World Crafts Council) và Trường Thiết kế Đại học Lund (Thụy Điển) để hỗ trợ các làng nghề trong thiết kế và xuất khẩu sản phẩm. Thành phố cũng đang phối hợp triển khai Kế hoạch phát triển Trung tâm Thiết kế sáng tạo, quảng bá và bán sản phẩm làng nghề gắn với du lịch.

“Sự hỗ trợ từ thành phố Hà Nội là rất quan trọng đối với chúng tôi. Không chỉ giúp chúng tôi tiếp cận được với những kiến thức, kỹ năng mới trong thiết kế và xuất khẩu, mà còn góp phần quảng bá và mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm của làng nghề,” ông Nguyễn Văn Bình chia sẻ.

Kết luận

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu luôn biến động, các làng nghề truyền thống ở Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều thách thức như sụt giảm thị trường tiêu thụ, tăng chi phí sản xuất và cạnh tranh gay gắt từ sản phẩm công nghiệp. Tuy nhiên, các làng nghề vẫn kiên cường tìm kiếm các giải pháp sáng tạo, từ việc sử dụng nguyên liệu bình dân, bán hàng trực tuyến, thiết kế sản phẩm phù hợp với thị trường nội địa, đến việc ứng dụng công nghệ và đa dạng hóa sản phẩm.

Bên cạnh đó, sự hỗ trợ từ thành phố Hà Nội cũng góp phần giúp các làng nghề truyền thống vượt qua khó khăn và phát triển bền vững. Với những nỗ lực không ngừng nghỉ, các làng nghề truyền thống Việt Nam vẫn đang tìm kiếm những lối đi mới để duy trì và phát huy những giá trị văn hóa độc đáo của mình.